Veiligheid op school

De ernst van incidenten in het onderwijs neemt toe. Althans, dat is één van de conclusies die de Onderwijsinspectie uit het rapport ‘De staat van het onderwijs 2014-2015 ’ trekt. In deze jaarlijkse rapportage wordt onder andere de veiligheid en het schoolklimaat op Nederlandse scholen onderzocht.

In het onderwijs kunnen leraren, leerlingen en zelfs ouders in aanraking komen met geweld op zowel sociaal, verbaal als fysiek terrein. De meeste scholen ‘wachten’ op incidenten, voordat preventieve maatregelen genomen worden. Maar wist u dat leerlingen zich veiliger voelen op scholen die meer aan preventie doen en hierdoor incidenten weten te voorkomen?

De vertrouwensinspecteurs bij de onderwijsinspectie kregen in 2014 en 2015 minder, maar wel urgentere meldingen binnen dan voorheen. Het aantal aangiftes van seksueel misbruik steeg en vaak was hier een leraar of ander onderwijspersoneel bij betrokken. Bij ruim de helft van deze meldingen ging het om een ernstig zedendelict. Het aantal maatschappelijke meldingen van bijvoorbeeld discriminatie en radicalisering in het voortgezet onderwijs is ook gestegen ten opzicht van voorgaande jaren, evenals van fysiek geweld. In meer dan de helft van de gevallen gaat het daarbij om zware mishandeling.

In juni 2016 ontstond bijvoorbeeld een vechtpartij tussen meerdere leerlingen op een middelbare school in Almere. Dit incident ging ‘viral’ op internet en hierop was te zien dat agressief gedrag steeds ergere vormen aanneemt en oncontroleerbaarder wordt. In maart 2015 werd een basisschoollerares mishandeld door een moeder op het schoolplein, met psychische klachten bij de docente als gevolg. Dit zijn incidenten die je als onderwijsinstelling wil en moet voorkomen. Volgens de Onderwijsinspectie is er een significante factor die het verschil maakt in de veiligheidsbeleving op scholen. Zij concludeerden in het technisch rapport waarin de onderzoeksgegevens staan over veiligheid en schoolklimaat: “Des te hoger de opleiding, des te veiliger leerlingen zich voelen.” Horen niet alle scholen een veilig gevoel uit te stralen?

Honderden leerlingen verzamelen zich op school en op het plein voor de eerste les in de ochtend. U kunt zich voorstellen dat dit een moment is waarop bijvoorbeeld een ruzie uitgevochten wordt of zich een ander incident voordoet. Waar veel mensen samenkomen, is de kans op chaotische of zelfs gevaarlijke situaties immers groter. In het belang van de veiligheid van leerkrachten, leerlingen en bezoekers kan het noodzakelijk zijn om op of rond een school camera’s op te hangen.

Intelligente videoanalyse (IVA) in camera’s maakt het mogelijk om ‘taken’ toe te wijzen waarop gelet moet worden, bijvoorbeeld: tellen van personen, toevoegen of verwijderen van objecten of routetracering. De beelden worden inclusief de gegevens opgeslagen waardoor u deze na een incident kunt bekijken en kunt analyseren.

U bent overigens verplicht melding te maken van het gebruik van camerabeveiliging aan een ieder die het cameragebied betreedt. Dit kan door het plaatsen van waarschuwingsbordjes en door dit bijvoorbeeld te melden in de schoolgids. U kunt hier meer lezen over het gebruik van camera’s in het onderwijs.

Hoe kunt u er zeker van zijn dat leerlingen geen wapen(s) bij zich dragen? Dat kunt u niet weten en het is ook niet helemaal te voorkomen. Iedereen preventief fouilleren mag uiteraard niet zonder een gegronde reden. Daarnaast zitten er gemiddeld op een middelbare school zo’n 1500 leerlingen en in het hoger onderwijs en beroepsonderwijs gaat het vaak om nog veel meer studenten. Controle op het bezit van wapens is hierdoor moeilijk. Een mogelijkheid om de veiligheid van uw leerlingen en leerkrachten zoveel mogelijk te beschermen, is de controle op toegang te verscherpen door middel van detectiepoortjes. Dit beveiligingsmiddel kan u helpen om wapens en andere metalen voorwerpen te signaleren en te detecteren. Hier is echter weerstand tegen vanuit verschillende hoeken, met name door leerkrachten. Het woord ‘schijnveiligheid’ wordt genoemd, maar volgens tegenstanders is het ook een grove inbreuk op de privacy. Aan de andere kant geeft deze vorm van beveiliging wellicht wel een gevoel van veiligheid, bij zowel docenten als leerlingen. Naast deze poortjes, kunt u ook gebruikmaken van pasjes met toegangsrechten voor bepaalde plaatsen en op vastgestelde tijden. Hierdoor kan nauwkeurig worden gedocumenteerd wie, wanneer, welke ruimte heeft betreden of verlaten.

Het onderwijs heeft dus te maken met diverse uitdagingen op het gebied van veiligheid en beveiliging. Onderwijsinstellingen zijn vrij toegankelijk voor grote groepen leerlingen, studenten, docenten en overige medewerkers. Door de open cultuur en grootschaligheid van onderwijsinstellingen is het moeilijk overzicht te houden en problemen op tijd te signaleren. Brand kan grote schade aanrichten en veel mensen in gevaar brengen. Het is noodzakelijk om in geval van brand snel en correct te handelen en alle aanwezigen van de juiste informatie te voorzien.

Omroepinstallaties en alarmeringsinrichtingen kunnen ontruimingen en mededelingen op een school ondersteunen bij een zo veilig mogelijk verloop bij een calamiteit. Deze installaties kunnen gekoppeld worden aan een gebouwbeheersysteem, zodat het overzicht behouden blijft en alle informatie ten tijde van een calamiteit in één oogopslag te zien is.

Sinds augustus 2015 zijn scholen in het primair en voortgezet onderwijs wettelijk verplicht ‘zorg te dragen voor een veilige school’. Zo moeten scholen een 'actief veiligheidsbeleid' voeren en dit ook monitoren. Dit houdt bijvoorbeeld in dat er afspraken zijn over maatregelen na incidenten, zoals pesten of geweld, op school. Ook moet de school een plan hebben en uitvoeren om deze incidenten te voorkomen.